Alisher Navoiyning g`azalxon yoshligi.
1-boshlovchi.
Assalom deymiz yurakdan, xush keldingiz,
Bu ko`ngil ko`zgusini qilmay g`uboru zarraga
Qalbingiz olgay yana nur ziyo, xush keldingiz.
2-boshlovchi.
Assalomu alaykum aziz ustozlar va xurmatli o`quvchilar. Bugungi kechamizni so`z mulkining sultoni bo`lmish Alisher Navoiybobomiz tavalludlarining …. yilligiga bag`ishlaymiz va ularnixotiralab ruhlarini shod aylaymiz.
1-boshlovchi.
Kimki bizni yod etsa, xaq uni yod aylasin
Yo`limizga kim tikan sochsa
Dushmanlik bilan vasl bog`i ichra
Gullar unsa bahor aylansin
Ikki olamda birovga ko`nlimizda yo`q g`ubor
Kimki bizga bersa ozor, aysh bisyor aylansin.
2-boshlovchi.
Ozbek xalqining milliyiftihori Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Xirot shahrida dunyoga kelgan, Temuriylar saltanatining amaldorlaridan biri otasi g`iyosiddin Shoh saroyning ishonchli kishilaridan edi, shuning uchun u yoshligidan Xurosonning bo`lajak sultoni Xusayn Boyqaro bilan juda yaqin do`st bo`lib, bir madrasada ta`lim olishgan.
1-boshlovchi.
Yosh Alisher kichginaligidan kitob yozishni she`r yod olishni sevgan.
2-boshlovchi.
Bir kuni Alisher she`r yozib, uni bog`da baland ovoz bilan o`qiy boshladi.
Xar yerda bahor bo`lsa, chaman bo`lsa kerak,
Xar yerda chaman, gulu-suman bo`lsa kerak.
Xar qayda xazon bo`lsa, tikan bo`lsa kerak.(sher tugagach 1 boshlovchi chiqib)
Navoiyning yoqimli ovozda she`r o`qishini eshitgan bulbul undan so`rabdi:
-Ey xosh ovoz shoir, sen o`qigan she`rlar bulbullarning erta tongdagi navosidan ham yoqimli ekan. Nomingni bilsam bo`ladimi ?
-Alisher! deb javob berdi bola.
-Bildim bildim yangi chiqqan shoirlardn ekansan-da. Endi o`zinga chiroyli tahallus tanlab she`rlaringning oxiriga qo`shib qo`ygin.
-Navo qanday chiroyli so`z-a! Raxmat bulbuljon sen menga shunday chiroyli tahallus tanlashda yordam berding,shu kundan boshlab she`rlarimning tagiga Navoiy deb qo`shib qo`yaman.
1-boshlovchi.
Xokimlik davrida Navoiy Samarqand tomon yo`l oladi va shoir sifatida juda katta shuhrat topib boradi. Shoirning dastlabki yozgan sheriy kitobi “Ilk devon” nomi bilan mashhurdir.
2-boshlovchi.
Shu bilan bir qatorda shoir 1469-1472 yillari muxrdor, 1472-1476 yillarda vazir, 1487-1488 yillarida Astrobda xokimlik qilgan
1-boshlovchi.
Xokimlik davrida Navoiy shaharni obod, xalqni to`q va farovon yashashi uchun bir qancha ishlarni amalgam oshirdi, lekin Vatan va yurtiga bo`lgan muhabbati bir soniya ham unga tinchlik bermadi va yurtini qumsab bir qancha asarlar yaratdi.
(gap tugagach Navoiy chiqib g`azallarini yod oladi).
Yorabki inoyatingni yor ayla manga
Yo`qluqqa hidoyatingni bor ayla manga
Har duri inoyating nisor ayla manga.
G`urbatda G`arib shoshodmon bo`lmas emish
El anga shafiqul behribon bo`lmas emish.
Oltin qafas ichra gar qizil gul bitsa
Bulbulga tikandek oshiyon bo`lmas emish
1-boshlovchi Navoiyning eng katta orzusi yirik dostonlar, hamda turk tilida “Xamsa” yaratish edi . 1485-yili shoir turkiy tilda birinchimarotaba “Xamsa” asarini yozib Xusayn Boyqaroga taqdim etdi.
2-boshlovchi.
Alisher bilan Lutfiy suhbatini tinglaymiz.
Lutfiy: Assalomu alaykum Alisher.
Alisher:I-ye assalom alaykum ustoz.
Lutfiy:Yangi g`azallar bormu Alisherbek.
Alisher :Orazin yopgach ko`zimdan to`kilur xar lahza yosh
Bo`ylakim paydo bo`lur yulduz nihol bo`lgoch quyosh
Lutfiy: Barakallo barakallo
Alisher :Qulluq ustoz qulluq
Lutfiy: Manashu misralarni 32000 baytli butun asarni almashishga tayyorman. Lekin sen bunga rozi bo`lmaysan, buni bilaman.
Alisher: RAxmat ustoz siz meni chundingiz.
1-boshlovchi.
Bizlar ana shunday iqtidorli, iste`dodli, mutaffakkir avlodlari ekanligimizni g`ururga to`lib, ularning ijodlari, xayot faoliyatlari bilan yaqindan tanishishimiz, o`qib o`rganishimiz kerak.
2-boshlovchi.
Endi bobomizning ruboiylaridan na`munalar tinglaymiz.
1-o`quvchi.
G`urbatda G`arib shoshodmon bo`lmas emish
El anga shafiqul behribon bo`lmas emish.
Oltin qafas ichra gar qizil gul bitsa
Bulbulga tikandek oshiyon bo`lmas emish
2-o`quvchi.
Zohid sanga hur-u, manga janona kerak
Jannat sanga bo`lsin, manga mayxona kerak
Mayxona aro soqi-yu paymona kerak.
3-o`quvchi.
Jondin seni ko`p sevarman ey umri aziz
Sondin seni ko`p sevarman ey umri aziz
Xar neki sevmak ondin ortiq bo`lmas,
Odin seni ko`p sevarman ey umri aziz.
4-o`quvchi.
O`lsam yasamang bundan mozorim mening
Yuklab eliting jismu-jonimni mening
O`tru choqarib axli diyorimni mening
Kuyida qo`ying tani-zorimni mening.
1-boshlovchi.
Xusayn Boyqaro Xurosonning shohi bo`lganida Navoiy uning vaziri bo`lib xizmat qiladi.Saroy axli boshqa vazirlar chiqishtirmaganligi sababli u bu lavozimda 4 yil ishlaydi. Lekin donoligi xozirjavobligi, aqli bilan saroy axlini rom etadi.
(sahna ko`rinishi namoyish etiladi).
Saroyda bazm bo`lmoqda.Shox husayn Boyqaro taxtda o`tiribdi.
Raqqosalar raqs tushyaptilar. Alisherning tashrifi haqida xabar berildi. Alisher yangi bitgan baytini shoxga o`qib eshittiradi.
Bilmaganni so`rab o`rgangan olim.
Orlanib so`ramagan o`ziga zolim.
Xikmatdan ta`sirlangan shox Alisherni 2000tillo bilan taqdirlaydiBundan norozi bo`lgan vazirlar janjal ko`taradilar. Taqsir har safar Alisherning hikmati uchun 1000 tillo in`om etar edingiz,endi esa 2000 tillo beribsiz.Nima uchun bizlarga ham bunday lutf qilmaysiz. Yo bizlar iltifotlarga arzimaymizmi?
Shox ularga qarab:
-Agar mening savollimga javob topsangiz 2000 tillo sizdan aylansin.
-Mayli olampanox.Qancha savolingiz bo`lsa bering bizlar javobini topamiz.
Xusayn Boyqaro vazrlariga qarabchiqib, barmog`I bilanboshini ko`rsatadi.Alisher esa barmog`I bilan tiliga ishora qiladi.Xech narsni tushunmaganvazrlar bir-biriga qarab angrayib turaveradilar.
Xusayn Boyqaro buyuradi:
-Tinglang men ko`rsatgich barmog`im bilan boshimni ko`rsatdim. Mir Alisher esa barmog`I bilan tilini ko`rsatdi. Sizlar shu jumbog`ning ma`nosini topib kelinglar.
-Shohim bizga uch kun muddat bersangiz bu jumbboqning javobini topurmiz.
-Sizlarga ruxsat.
Vazirlar jumboqning javobini o`ylay-o`ylay uni topaolmay Alisherning oldiga bordilar vaundan javobini so`radilar.
Alisher har biringiz 1000 tangadan bersangiz 4000 tangaga mayli javobini aytaman 4 ta vazir rozi bo`libdi.
Sulton mendan boshga nimadan keladi deb savol berdilar
Men “Kimning boshiga balo kelsa, tilidan keladi” deeb javob berdim
Buni bilgan vazrlar saroyga yugurdilar.Ular:Men topdim, men topdim deb yugurdilar.
Xusayn Boyqaro: “Tinchlaning, tinchlaning jumboqning javobini topdinglarmi?
Vazirlar: Xa shohim har boshgaki balo tildan kelur.
Xusayn Boyqaro: To`g`risini ayting buni kim sizlarga aytdi.To`g`risini aytmasangiz sizlarni o`limga hukum qilaman. Jallod! (chapak chalib)
VAzirlar :Bir qoshiq qonimizdan keching olampanoh so`rovingizni Alisherdan so`rab bildik.
Xusayn Boyqaro: Shu gap rostmi do`stim Alisher.
Alisher: HA rost olampanox ular meni javob uchun 4000 tanga bilan siylashdi.
Xusayn Boyqaro:Ofarin, sizlarga. Men Alisherga 2000 tanga bersam , sizlar unga biro g`iz gapi uchun 4000 tanga berdingizmi. Do`stim bu kun sizlarga bir saboq bermish. Umid qiladurmanki bu saboq sizlarga to`g`ri yo`l ko`rsatur.
Izzat bermas naqlu diram borligi
Kim bo`ldi tamadin kishining xorligi.
1-boshlovchi.
Alisher Navoiy 1501-yili 3- yanvar kuni xastalikdan so`ng vafot etdi. Butun xalq shxdan gadogacha, olimdan cho`pongacha, shoirdan dehqongachaulig` yurt farzandinig o`limiga qayg`u iztirob bilan motam tutadi.
2-boshlovchi.
Navbat raqsga.
1-boshlovchi.
Marxamat.
2-boshlovchi.
G`azal mulkining sulltoni shoir va buyuk mutaffakkir oilm adolatli davlat arbobi. Navoiyning ruxi mangu barhayotdir.Unig hikmatlaridan tinglaymiz:
1-o`quvchi.
Umr zol etma mehnat qil
Mehnatni saodatni kaliti bil.
2-o`quvchi.
Xunarni asrabon yetgumdir oxir
Olib tuproqqami ketgumdir oxir.
3-o`quvchi.
Ko`p degan ko`p yengilur
Ko`p yegan ko`p yeqilur.
4-o`quvchi.
Oz-oz o`rganib dono bo`lur
Qatra-qatra yig`ilib daryo bo`lur.
5-o`quvchi.
Xaq yo`lida kim senga bir harf o`qutmishranj ila
Aylamak bo`lmas adok aning xaqqin yuz ganch ila.
6-o`quvchi.
Boshni ayla ato qoshiga
Jismni qil satga ano qoshiga
1-boshlovchi.
Shu bilan bayram tugatiladi. E’tiboringiz uchun rahmat

 

Sahna  bayramona bezatilgan, Yuqori tomonda Alisher Navoiy portreti, uning ijodiy merosidan she’riy misralar, hikmatli so’zlar hamda atoqli va mashhur kishilar tomonidan aytilgan buyuk shoir haqidagi ta’riflari yozilgan plakatlar, bukletlar, shuningdek, «1441-2013» yil sanasi bitilgan lavhalar osilgan». Magnitofon tasmasidan «Munojot» kuyi yangraydi. Sahnaga ikki boshlovchi chiqib keladi.

1-boshlovchi:

–       Assalom, Navoiy, mo’tabar ustoz!

Xalqim e’zozlagan buyuk ajdodim.

Assalom, bobojon, buyuk alloma,

Yo’lim yoritguvchi porloq quyoshim!

2-boshlovchi:

–       Nurli o’tmishimiz nurafshoni – siz,

Buyuk bir millatning buyuk shonisiz.

Bobojon, dillarda so’nmas mehringiz,

Avlodlar g’ururi, qalb, vijdonisiz.

1-boshlovchi:

– Assalomu alaykum, aziz ustozlar, hurmatli ota-onalar va qadrdon o’quvchilar! Mana bugun g’azal mulkining sultoni, o’zbek xalqining buyuk shoiri Alisher Navoiy tavalludining 572 yilligini respublikamiz xalqi keng nishonlamoqda. Shu jumladan, maktab o’quvchilari – bizlar ham.

2-boshlovchi:

– Ma’lumingizkim, o’zbek adabiy tilining asoschisi, adabiyotimizning so^vnmas yulduzi, buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Hirot shahrida tavallud topganlar. Yosh Alisher bolaligida o’tkir zehnli va ziyrak, ilmga chanqoq bo’lgan, 4-5 yoshidanoq o’qish va yozishni bilib borgan.

1-boshlovchi:

– Chunki Alisherning otasi G’iyosiddin Kichkina ham ilmli kishi bo’lib, o’g’lining xat-savod chiqarishida, ilmli bo’lishida katta yordam bergan.

2-boshlovchi:

– Navoiy bobomiz o’zbek va fors tillarida ijod qilib, o’zbekcha she’ru g» azallariga Navoiy, forscha she’rlariga esa Foniy nomli taxalluslarni qo’yar edilar.

1-boshlovchi:

– Buyuk bobomiz Navoiy umri davomida ko’plab asarlar yozdilar. Besh buyuk dostonni o’z ichiga olgan «Xamsa» asari, «Xazoyin-ul maoniy», «Mahbub-ul qulub» va boshqa ko’plab asarlari shular jumlasidandir.

2-boshlovchi:

– Shoir bobomizning she’rlari hanuz tillardan tushmay, yod olinmoqda.

Maftuna:

– Boshni fido ayla ato boshig’a,

Jismni qil sadqa ano qoshig’a.

Tun-kuningga aylagali nurposh

Birisin oy angla, birisin – quyosh.

Farangiz:

– G’urbatda g^xarib shodmon bolmas emish,

El anga shafiqu mehribon bolmas emish.

Oltin qafas ichra gar qizil gul butsa,

Bulbulga tikondek oshiyon bolmas emish.

Jo’rabek:

– Odami ersang demagil odami,

Oniki yo’q xalq g’amidin g’ami.

Zuhriddin:

– Kimki ulug’roq – anga xizmat kerak,

Kimki kichikroq – anga shafqat kerak.

Behzod:

– Adolat ila olam yuzin obod qil,

Xulq ila elini shod qil.

Madina:

– Haq yo’lida kirn senga bir harf o’qitmish ranj ila,

Aylamak bo’lmas ado oning haqin ming ganj ila.

(Navoiy ijodi asosida tayyorlangan sahna ko’rinishi namoyish etiladi).

1-boshlovchi:

– Sinfimiz o’quvchilari ulug’ allomalarimiz – Mavlono Lutfiy, Bobur mirzo, Davlatshoh Samarqandiy va Navoiy siymolarida sahna ko’rinishini tayyorlaganlar. Demak, sahna ularga muntazir.

(Ular sahnaga chiqib kelishadi, zalda qarsaklar).

Lutfiy:

– Agar imkon bo’lsa edi, o’zimning 10-12 ming forsiy va turkiy baytlarimni Navoiyning bir g’azaliga almashtirardim va bu ishning yuzaga chiqishini zo’r muvaffaqiyat hisoblardim.

Bobur:

– Alisherbek benazir inson erdi. Turkiy til bila she’r aytibdurlar. Hech kirn oncha ко’р va хо’b aytqon emas.

Davlatshoh Samarqandiy:

– Bu ulug’ amir dinu davlat homiysi, shariat hamda millatning pushti panohidir.

(Navoiy barcha aytilgan so’zlarni yengil ta’zim bilan qabul qilib turadi).

Navoiy:

– Chun tortim ul kalom ichra kamol,

Turk alfozi bila surdim maqol,

Turk nazmida chu men tortib alam,

Ayladim ul mamlakatni yak-qalam.

1-boshlovchi:

– Bobokalonimiz Navoiy umrining oxirigacha ijod qilib, odamlardagi eng yaxshi insoniy fazilatlarni maqtab, alqab, yomon illatlardan qochishga undadi.

2-boshlovchi:

– Navoiydan meros bo’lib qolgan ko’plab hikmatii so’zlar xalq maqollari kabi bizni ezgulikka chorlaydi.

(O’quvchilar shoirhing asarlaridan olingan hikmatii so’zlardan va she’rlardan namunalar о’qiydilar).

Umid –

«N» harfi:

– Necha buyuk aylasang so’zingni,

Ondin buyuk etgaysan o’zingni.

Zilola –

«A» harfi:

– Aytar so’zni ayt, aytmas so’zdan qayt.

Azizbek –

«V» harfi:

– Vafosizda hayo yo’q, hayosizda vafo yo’q.

Gulhayo –

«O» harfi:

–       Olim bolsang, olam seniki.

Behruz –

«I» harfi:

– Izzat topmas kimki, qanoatsiz erur,

Har kimda hasad bo’lsа, rohatsiz erur.

Gulruh –

«Y» harfi:

– Yigitlik chog’i yig’gil ilm mahzani,

Qarilik chog’i sarf qilgil ani.

(Navoiy g’azali bilan qo’shiq aytiladi, so’ng kichik sahna ko’rinishi namoyish etiladi)

Husayn Boyqaro o’z mulozimlariga dunyodagi eng yoqimli hidni topib kelishni buyuradi. Ular turli hidli narsalar (gul, qalampirmunchoq) olib kelishadi, biroq Husayn Boyqaro ularni rad qilib, uch kun muhlat beradi, agar topisholmasa, jazolashini aytadi. Mulozimlari Navoiydan maslahat so’raydilar. Navoiy bobomiz yangi yopilgan non olib borishni maslahat beradilar. Ular xuddi shunday qilishadi. Husayn Boyqaro ko’nglidagi hidni topgan Navoiy ekanligini bilgach, unga hurmati yanada ortadi va yangi sarpolar kiydiradi.

1-boshlovchi:

– So’zingiz buyukdir, o’zingiz buyuk,

Buyuk merosingiz iftixorimiz.

Biz uchun har nedan ortiqroq suyuk

Yozgan asaringiz, aytgan so’zingiz.

2-boshlovchi:

– Yurakdagi faxrim, g’ururim sizsiz,

Bobojon, ruhingiz bizni qollasin.

Aviodlar qalbida so’nmas sham kabi

Nurli manzillarga bizni yo’llasin.

(Bayram tadbiri «Munojot» qo’shig’i bilan yakunlanadi).